Mireille Bosscher,  woensdag 14 december 2016

 

Verdwijnen beperkte rechtskeuze pakt goed uit voor afwikkeling internationale erfenissen.

Een fout van een Franse dorpsnotaris bezorgt mijn cliënte Henriëtte na het overlijden van haar partner de nodige hoofdbrekens. Zoals zij en haar man hadden vastgelegd in de akte, zouden hun kinderen na het overlijden van een van de twee, geen recht hebben op hun Franse woning. Nu echter blijkt dat de notaris buiten zijn boekje is gegaan, moet Henriëtte een belangrijke keuze maken. Maakt ze slapende honden wakker, of stopt ze de fout in de doofpot?

Het leek destijds een interessante keuze, die veel gedoe achteraf zou voorkomen. Maar puntje bij paaltje stelt de akte die een Franse dorpsnotaris destijds opstelde, mijn cliënte voor een flink dilemma. Nu haar man Paul is overleden, zou hun woning in Frankrijk - zoals vastgelegd in de clause d’attribution* - eigenlijk zonder meer naar haar moeten overgaan. Het is een manier waarop de langstlevende partner in het huis kan blijven wonen, zonder dat dit verdeeld hoeft te worden onder eventuele kinderen. En dat zijn er in dit geval nogal wat; drie uit Paul's vorige huwelijk en vijf uit het hare. De Franse notaris had bij het maken van deze beperkte rechtskeuze echter iets cruciaals over het hoofd gezien.

Wettelijk gezien onmogelijk

Samen staren we naar de akte. “Wist de notaris dat Paul kinderen uit een eerdere relatie had?”, vraag ik Henriëtte. Ze knikt, en laat me een briefwisseling zien waaruit dat blijkt. Verbaasd lees ik het door. In de akte is een beperkte rechtskeuze voor Frans recht vastgelegd, met daaraan gekoppeld een zogenoemd verblijvingsbeding. Dit mag je echter niet uitvoeren als er (stief)kinderen bij het huwelijk betrokken zijn. De notaris heeft dus iets vastgelegd, wat wettelijk gezien onmogelijk is. Als Henriëtte's stiefkinderen hier achter komen, kunnen ze er een flinke zaak van maken. Het is echter aan mijn cliënte of ze het zo wil laten in de hoop dat er geen haan naar kraait, of dat ze de kaarten op tafel legt.

Onaangenaam verrast

Henriëtte neigt ernaar om haar stiefkinderen niet op de hoogte te stellen van deze fout. Haar relatie met hen is al niet denderend, en ze wil geen olie op het vuur gooien. Ik dring echter bij haar aan om dit goed te regelen. Als dit uitkomt, zal het hun relatie alleen maar verslechteren. Daar komt nog bij dat de notaris die de akte destijds opstelde, inmiddels al vijf jaar met pensioen is. We kunnen de zaak dus niet meer met hem oppakken, maar moeten bij zijn opvolger terecht. En deze is onaangenaam verrast als ik hem de casus voorleg.

Niet toegeven

Het wordt een weg van de lange adem. De nieuwe notaris ziet wel in dat zijn voorganger een behoorlijke steek heeft laten vallen, maar geeft dat niet meteen toe. Uit ervaring weet ik ook dat Franse notarissen elkaar niet zomaar afvallen, zelfs niet als een fout zo duidelijk aantoonbaar is. Ondertussen belt Henriëtte mij om de haverklap. “Hoe lang gaat dit uitzoekwerk nog duren?”, vraagt ze mij. "Ik wil graag terugverhuizen naar Nederland, naar mijn kinderen en kleinkinderen. En mijn buurman heeft aangeboden mijn woning over te nemen. Ik wil graag stappen zetten."

Financiële verrekening

Eindelijk komt de nieuwe notaris met een compromis. Hij wil zijn voorganger niet voor het hoofd stoten en bedeelt de woning toe aan de langstlevende op basis van het verblijvingsbeding. Aan Henriëtte dus. Om de stiefkinderen tegemoet te komen, moet er wel een financiële verrekening in Nederland plaatsvinden. Het is een oplossing waar mijn cliënte zich gelukkig in kan vinden. Enkele maanden later is de verkoop een feit. De weg voor Henriëtte ligt open naar een nieuw bestaan in Nederland. Ze kan het verlies van Paul rustig een plekje gaan geven, en hoeft naar haar stiefkinderen toe niks achter te houden. Want uiteindelijk duurt eerlijkheid gewoon het langst, ook al is er op rechtsgebied een fout gemaakt.

Europese Verordening

Als je na je trouwen in Nederland, emigreert naar Frankrijk, dan kun je nu nog kiezen voor een beperkte rechtskeuze op te nemen in huwelijksvoorwaarden. Daarmee leg je vast dat de woning na het overlijden van één van de partners, naar de langstlevende gaat. Op die manier omzeil je het Franse erfrecht, dat bepaalt dat kinderen na het overlijden van één van hun ouders ook recht hebben op de woning. Het is een handeling die een hoop rompslomp scheelt. Als er (stief)kinderen bij betrokken zijn, moeten deze echter instemmen met het ondertekenen van zo'n akte. Vanaf 29 januari 2019 heeft dit systeem zijn langste tijd gehad. Vanaf die datum kun je alleen nog een algehele rechtskeuze laten vastleggen. Deze geldt dan niet uitsluitend voor je woning, maar voor al bezit. Dit maakt de afwikkeling van internationale echtscheidingen en erfenissen een stuk eenvoudiger en transparanter.

De namen in dit artikel zijn om privacyredenen gefingeerd

* verblijvingsbeding