Robert Kemkers,  zaterdag 2 juni 2018

 

Pensioen in Hongarije

Met enige regelmaat krijg ik een vraag van Nederlandse en Belgische permamente ingezetenen in Hongarije over een aangetekende, voor hen onbegrijpelijke brief. Er staat vooral heel veel tekst in kleine lettertjes, verder persoonlijke gegevens en enkele data en getallen. De post is afkomstig van de ‘Megyei Kormányhivatal’ van de betreffende provincie en het onderwerp is: ‘Nyugdíjbiztosítási hatósági nyilvántartásban történő bejegyzés’. Na vertaalhulp van een goede Hongaarse buur, woordenboek of Google blijkt dit te gaan over de registratie bij de dienst die verantwoordelijk is voor de uitbetaling van de pensioenen in Hongarije. Dit brengt mij ertoe deze keer iets te schrijven over de pensioenen in Hongarije en met name de vraag in hoeverre ook buitenlanders hier recht op hebben.

Brief Hongaarse pensioenfonds

De genoemde brief is dus afkomstig van de Provinciale Bestuursdienst, afdeling Pensioenen. Zij delen de geadresseerde mee, dat hij of zij geregistreerd is bij de ’Országos Nyugdíjbiztosítási (Fő)igazgatóság’, oftewel het Hongaarse Rijkspensioenfonds. Deze dienst gaat over de registratie en opbouw van alle pensioenen in Hongarije, zowel ouderdoms- als invaliditeitspensioenen enzovoort. De uitvoering hiervan is in handen bij een andere dienst, namelijk de ’Nyugdíjfolyósító Igazgatóság’, dit is een onderdeel van de ’Magyar Államkincstár’; in Nederlandse termen de Hongaarse tegenhanger van de SVB. Deze brief is, ondanks het feit dat het aangetekend is verstuurd, eigenlijk niet belangrijk voor de Nederlandse of Belgische ontvangers. Het is slechts een bericht dat men (automatisch) aangemeld is bij het Rijkspensioenfonds. Het is ook mij na vele jaren nog volstrekt een raadsel waarom sommige mensen deze brief wel krijgen en heel veel anderen niet. Niemand heeft er doorgaans om gevraagd. Maar het levert ook geen verplichtingen op. De brief kan men dus in principe weggooien, tenzij men daadwerkelijk werkzaam is in Hongarije en (pensioen)premie betaalt.

Hongaarse pensioenstelsel

Het Hongaarse pensioenstelsel is eigenlijk tamelijk eenvoudig. Elke Hongaarse staatsburger die in Hongarije woont en werkt heeft in principe recht op een staatspensioen, vergelijkbaar met de AOW in Nederland. Ook buitenlandse staatsburgers die in Hongarije werkzaam zijn en pensioenpremie afdragen bouwen pensioenrechten op. Het systeem bestond al, in een andere vorm, onder de socialistische Hongaarse Volksrepubliek. Destijds had iedereen recht op een pensioen, de premie werd betaald door de werkende klasse. De pensioenen waren erg laag, omdat de kosten voor dagelijks levensonderhoud ook gering waren en voor gepensioneerden heel veel gratis was. Tegenwoordig is dit anders, maar het gevolg is nog altijd dat veel oudere gepensioneerden slechts een tamelijk gering pensioen hebben, dat nog gebaseerd is op de pensioenopbouw tijdens de jaren onder het socialisme. Mede daarom hebben gepensioneerden en (ook buitenlandse) 65+’ers recht op gratis gebruik van het openbaar vervoer!

De huidige pensioenuitkering in Hongarije is geen vast bedrag (zoals bijvoorbeeld de AOW in Nederland), want de hoogte is gebaseerd op de pensioenopbouw tijdens het werkzame leven; dit stelsel is dus beter vergelijkbaar met het systeem van aanvullend, vrijwillig pensioen in Nederland. Echter, de premiebetalingen en ook de uitbetalingen lopen niet via private pensioenfondsen of verzekeraars, maar allemaal via het Rijkspensioenfonds. Er is dus feitelijk één nationaal pensioenstelsel, iets dat veel meer landen kennen. Iedere werknemer in Hongarije betaalt nu in principe 10% van zijn maandelijks bruto loon aan pensioenpremie. Voor mensen die tijdelijk niet actief deelnemen aan de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld omdat ze met zwangerschapsverlof zijn, (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt, (bij)scholing volgen of bij de gemeentelijke plantsoenendienst werken, betaalt het Rijk de pensioenpremies. Voor een deel wordt dit bekostigd door de werkgeverslasten die geheven worden boven het brutoloon; een apart werkgeversdeel is er dus niet bij de pensioenopbouw. Tot enkele jaren terug was er daarnaast een stelsel van vrijwillige, private pensioenfondsen voor aanvullende pensioenen, maar tijdens de crisis zijn die grotendeels opgeheven, o.a. vanwege de lage dekkingsgraad en hoge risico’s. Veel Hongaren zijn toen het vertrouwen verloren en hebben masaal dergelijke pensioenfondsen de rug toegekeerd, de meesten zijn toen geïntegreerd in het nationale pensioenstelsel.

Pensioenleeftijd

De pensioenleeftijd is de laatste jaren in Hongarije verhoogd, mede vanwege de toegenomen levensverwachting. De pensioenleeftijd voor mannen en vrouwen is inmiddels gelijkgetrokken en is de laatste jaren verhoogd van 60 via 62 naar 65 jaar vanaf 2022; momenteel ligt de leeftijd op 64 voor wie tussen nu en 2022 met pensioen gaat. Tegen deze verhoging is eigenlijk nauwelijks geprotesteerd, de grote meerderheid ziet de noodzakelijkheid van het gelijktrekken met de stijgende levensverwachting wel in.

Voorlopig blijft de leeftijd op 65. Dat is lager dan in Nederland, maar men moet zich realiseren dat de gemiddelde levensverwachting in Hongarije met name voor mannen ver achterblijft bij die in de Benelux. De regel dat men na 40 dienstjaren automatisch met (vervroegd) pensioen gaat is inmiddels geschrapt, er zijn wel enkele bijzondere regelingen voor bepaalde (zwaardere) beroepsgroepen.

Daarnaast is een andere voorwaarde voor het ontvangen van pensioen, dat men minimaal 20 jaar sociale premies moet hebben betaald in Hongarije; wie tussen 15 en 20 jaar premie heeft opgebouwd ontvangt een verlaagde pensioenuitkering. De uitkeringen zijn altijd gebaseerd op een soort gemiddelde van het verdiende loon, waarbij de laatste jaren voor het pensioen extra zwaar meetellen.

Aanvullende verzekeringen

Naast het voorgaande systeem bestaat er de mogelijkheid om zich privé bij te verzekeren middels een soort lijfrentepolis, zodat men een extra uitkering ontvangt als men met pensioen gaat of een bepaalde leeftijd bereikt. Meestal keren deze verzekeringen ook uit in geval van arbeidsongeschiktheid, overlijden en andere onvoorziene omstandigheden. Er bestaan fiscale voordelen voor het sparen, zowel voor de werknemers als werkgevers. Er zijn werkgevers die hiermee personeel proberen te werven en vast te houden, maar in de praktijk wordt hier niet zoveel gebruik van gemaakt, behalve door zelfstandigen en ondernemers, die vaak een pensioengat in het vooruitzicht hebben, omdat ze slechts 10% over een minimaal loon aan premie afdragen. Er wordt in de media, langs de weg en in de brievenbus veel reclame gemaakt voor dergelijke pensioenverzekeringen, met name door banken en verzekeraars, maar de gemiddelde Hongaar is er niet in geïnteresseerd; die leeft bij het heden en meent dat het altijd maar afwachten is of men ooit die pensioenleeftijd zal halen.
De overheid probeert mensen bewuster te maken van een grote inkomensval, maar in Hongarije vertrouwt men toch meer op de solidariteit binnen de familie, waarbij de (klein)kinderen de (groot)ouders helpen en omgekeerd. Het bekende 'Zwitserlevengevoel' is bij de meeste Hongaarse gepensioneerden onbekend en zeker geen doel op zich.

Belang voor Nederlandstaligen

Kort samengevat kunnen we stellen dat voor de gemiddelde lezer het Hongaarse pensioenstelsel niet echt belangrijk is. Er zullen maar weinig lezers zijn die minimaal 15, laat staan 20 jaar pensoenpremie hebben betaald in Hongarije. Wie enkele jaren heeft gewerkt, kan bij emigratie of het bereiken van de pensioenleeftijd bij de provinciale afdelingen van het pensioenfonds vragen om een uitkering van het gespaarde bedrag. Wie tevens in het buitenland werkt of daar pensioen opbouwt, kan om vrijstelling van de afdracht van de sociale premies vragen bij de boekhouder of werkgever.
Het belangrijkste goede nieuws is echter dat men uiteraard gewoon recht heeft op in Nederland, België of elders opgebouwd pensioen en dat dit, net als de Hongaarse pensioenen, volledig vrijgesteld is van belastingafdracht in Hongarije. Men heeft dus recht op een bruto uitbetaling! Hiervoor dient men, als men eenmaal is uitgeschreven uit Nederland of België, te vragen om een vrijstelling voor de loonbelasting.